ارزیابی پایداری بوم نظام های کشاورزی متکی بر چاهک ها در بخش مرکزی سیستان

حفر چاهک ها از جمله تکنیک های قدیمی مردم منطقه سیستان در مقابله با خشکسالی و تنوع بخشی به محصولات کشاورزی است. فقدان سفره های آب زیرزمینی (به جز جریانات زیر سطحی و زهاب کشاورزی) و نوسانات آب هیرمند، کشاورزان این منطقه را همواره با مشکلات عدیده ای روبه رو می سازد. اما آنان در خشکسالی های اخیر با حفر چاهک ها و به کارگیری الگوهای کشت امروزی نه تنها مشکلات کم آبی را تا حدودی هر چند ناچیز و به سهم خود مرتفع نموده اند، بلکه توانسته اند به درآمدزایی نسبی نیز برسند. این تحقیق ضمن بیان مبانی نظری تنوع بخشی در فعالیت های اقتصاد روستایی، به بیان نقش چاهک ها در بخش هایی مانند: آبزی پروری، کشت گلخانه ای، دامپروری وحرفه های مشابه پرداخته است. در این پژوهش ترکیبی از روش های توصیفی- تحلیلی بکار گرفته شده و جمع آوری اطلاعات از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه بوده و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است. نتایج نشان داد از یک طرف، بارندگی سالانه ی بسیار پایین و کیفیت پایین چاهک ها کشاورزان را با محدودیت جدی منابع آبی مواجه کرده است. از طرف دیگر، کارایی پایین بهره وری از همین منابع آبی محدود نیز مزید بر علت شده است. هرچند عملکرد محصولات رضایت بخش بود. از آنجا که بخش عمده ی درآمد کشاورزان در مطالعه ی حاضر از فعالیت های کشاورزی می باشد، این امر در شرایط اقلیمی غیرقابل پیش بینی منطقه که مکررا در معرض تنش های محیطی و افت تولید محصولات کشاورزی است، ثبات اقتصادی آنها را به مخاطره می اندازد. بررسی نقاط بحرانی نظام های کشاورزی نشان داد که برای بهبود پایداری آنها، آموزش کشاورزان، کمک به ثبات اقتصادی آنها، اصلاح مدیریت تولید محصول و مدیریت منابع آب از اولویت برخوردار هستند.